Saygınlığı ile Türkiye’nin en önde gelen Odalarından birisi olan İzmir Ticaret Odası, Ulu Önder Atatürk’ün bizzat katıldığı 1923’teki İzmir İktisat Kongresi’nden bu yana her zaman yeniliklerin ve değişimin simgesi olmuştur. Yüzyılı aşkın sürede gelirlerini sürekli artıran İzmir Ticaret Odası, 1988 yılında “İzmir Ticaret Odası Sosyal Yardımlaşma Vakfı”nı kurdu. Bu vakfın amaçları içinde “gençlerin ülke ekonomisine hizmet edecek biçimde eğitilmeleri için özel yüksekokullar açılması” yer alıyordu. Bu amacın da dayanağı 1923 İzmir İktisat Kongresi’nde alınan kararlar arasındaki ”Ekonomi eğitimi ve öğrenimi yapacak okulların ticaret merkezi konumunda olan büyük kentlerde, ticaret odaları tarafından kurulması, idaresi ve desteklenmesi” fikrinin olmasıydı.
İzmirli hayırseverlerin desteği ile gelişimini sürdüren Vakıf; ilkokul binaları, İzmir Ticaret Odası Eğitim ve Sağlık Vakfı Endüstri Meslek Lisesi ve meslek kursları açarak eğitim alanında pek çok öğrenciye destek vermiştir. Sağlık alanında da hizmetlerini sürdüren vakıf, İzmir Ticaret Odası Eğitim ve Sağlık Vakfı Vakfı Süleyman Taştekin Eşrefpaşa Semt Polikliniği ile başarılı projelere imza atmıştır. Ancak İzmir’in yıllardır özlemini çektiği bir vakıf üniversitesini kurma gururunu 2001 yılında yaşamıştır. İzmir Ticaret Odası ve Vakfı’nın desteği hiç kuşkusuz, İzmir Ekonomi Üniversitesi’nin ilk akademik yılından bu yana gösterdiği başarı grafiğindeki hızlı yükselmede kendini göstermiştir.
Anayasanın 130. Maddesi gereğince Ankara’da ilk vakıf üniversitesi Bilkent kurulduktan sonra İzmir Ticaret Odası Sosyal Yardımlaşma Vakfı da, 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu’nda yapılan değişiklikler ile 10 Nisan 1991 gün ve 20841 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Yükseköğretim Kurumları Yönetmeliğini esas alarak bir vakıf üniversitesi kurmaya karar verdi. 17 Kasım 1999’da kurulacağı ilan edilen üniversiteyi kurma yolunda yasal ve bürokratik işlemler için yoğun çalışmalar yapıldı.
İzmir Ticaret Odası Yönetim Kurulu ve Meclisi’nin de tam destek olduğu Üniversite, 14 Nisan 2001 tarih ve 24373 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan 4633 sayılı Kanun ile 2 fakülte, 5 yüksekokul, 2 enstitü olarak resmen kuruldu. Kanunun çıktığı 14 Nisan günü de Üniversite’nin kuruluş tarihi olarak kutlanmaktadır. Bu arada çeşitli yerlerde yapılan incelemelerden sonra Büyükşehir Belediye Başkanı rahmetli Ahmet Piriştina’nın önerisi ile dokuz yıldır terk edilmiş Grand Plaza otelinde Üniversite’nin kurulmasına 01 Temmuz 2001 tarihinde karar verildi. Konferans salonu, derslikleri, ofis odaları, restoranı, kafeteryaları ve öğrenci yurdu ile üç ayda bitirilen ana bina da ilk yıl 288 öğrenci yer aldı. 22 Ekim 2001 Pazartesi günü derslerin başlamasıyla birlikte 26 Ekim 2001 Cuma günü de resmi açılış töreni 9. Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel’in ilk dersiyle yapıldı.